پوهنمل حاجی محمدنوزادی

ايا هر نظم  شعر دی ØŸ

           ددی ليکنې موخه Ù…ÛŒ دډاکتر صاحب شيراقاحرکت پريوه ليکنه باندی لږغوندی تم کيدل اوپه لنډې يادونې سره دهغه   Ø¯Ù¾Ø§ÙŠÙ„Ùˆ ارزونه ده ٠حرکت صاحب Ú†ÛŒ د (  حرکت ) دعلمې ØŒ سياسې اوکلتوری درندی دوه مياشنتۍ جريدی کومه Ú†ÛŒ دجرمنی د Essen   په ښار  Ú©ÛŒ خپريږی ØŒ مؤسس اوچلوونکۍ دی ØŒ   دنوموړی جريدی په پرله پسی Ù© او ١٠ Ú«Ú¼Ù‡ Ú©ÚšÛŒ ئي د (  شعری تيورې  Ø¹Ù„Ù…ÛŒ څيړنه )  تر سرليک لاندی په خپل قلم يوه نسبتا اوږده څيړنيزه مقاله ليکلې ده Ù  دخدای حق خبره خو داده Ú†ÛŒ ده هلته دخپلو ژورو فلسفې مطالعاتو پرمټ دخپل قلم زور ازمويلې دی Ù  پدی ليکنه Ú©ÚšÛŒ ده دنظم اونثر په هکله خپل دنظر ټکې په ډير ژور تفکر او له منځپانګی نه په Ú‰Ú©Ùˆ کلمو سره څرګند کړيدې Ù  خوداچی دده دفلسفې څيړنو نژدی  Ù¼ÙˆÙ„ې سرچينې په پراخه Ú©Ú†Ù‡ هغه کتابونه دی Ú†ÛŒ دپښتو ژبی نه پرته په نورو ژبو ليکل شوی دی ØŒ پدی خاطر نوټوله کارول  شوې ترمينالوژی هلته له يوه مخه عربی ØŒ فارسی اوپه Ù„Ú–Ù‡ Ú©Ú†Ù‡ دری ده  ٠دغه کارئي بيا د پښتو ليک دود په برخه Ú©ÛŒ  دده  دقلم  Ú…ÙˆÚ©Ù‡ لږغوندی  Ù¾Ú…Ù‡ Ú©Ú“ÛŒ او دډاکتر صاحب زيار دليکنوسره ئي دبشپړ انقطاب له مخی بالکل مخالف قطب خپل کړې دی Ù 

زه خو داغوره Ú«Ú¼Ù… Ú†ÛŒ ددغو دواړو قطبونو ترميان يوه منځنې لاره په مخ Ú©ÛŒ ونيول سی Ù  البته دا يادونه يوازی يوه ضمنې خبره وه اوزما دليکنی موخه هيڅ اړه نه ورسره لری ،ځکه دا کاربيا ځانګړې بحث ته اړتيا پيداکوی Ú†ÛŒ زما قلم به ئي هيڅکله هم جوګه نه ÙˆÛŒ Ù   رابه شو اصلې خبری ته  :  Ù¾Ù‡ ژبنی ادب Ú©ÚšÛŒ دويلو او ليکلو دپاره نثر اونظم دوی اساسی لاری اولکه حرکت صاحب Ú†ÛŒ وائي ددغو لاروترمنځ داسی  Ø¬Ú«Û پولی وجود نلری Ú†ÛŒ ديوی نه بلې ته داوښتو رااوښتو مخه  ÙˆÙ†ÙŠØ³Û Ù  زه هم ددوی ترمنځ دچين ديوال نه وينم ØŒ Ù„Ú©Ù‡  Ú…Ù†Ú«Ù‡ Ú†ÛŒ ازاد شعرونه او مسجع نثرونه ددی ديوال دنشتوالې ÚšÙ‡ ثبوت اوبيلګی دی Ù  Ú©Ù‡ چيری نثر دهرډول مطلب دڅرګندولو دپاره ډيره اسانه اوپراخه لاره بولو، خونظم بيا رشتيا هم دژورو او دقيقو مفاهمو دافادی پخاطر يوه مقيده وسيله اوخوراتنګه  Ù„اره ده Ù  داځکه Ú†ÛŒ په نظم Ú©ÛŒ دوزن او قافيی په پام Ú©ÛŒ نيول يو له بنسټيزو شرطو څخه Ú«Ú¼Ù„ Ú©ÙŠÚ–ÛŒ Ù  همدغه شرط  دی Ú†ÛŒ لاری تنګوی اودمطلب Ùˆ اسانه څرګندلو ته خنډونه جوړوی Ù  ددی خبری سره حرکت صاحب هم همږغۍ دی ØŒ خوزما په اند کيدلای سی دنظم اوشعر ترمنځ هم Ù„Ú©Ù‡ دنثر اونظم ترمنځ مناسبت ته ورته يوډول اړيکی په ګوته سی Ù 

Ú©Ù‡ چيری حرکت صاحب داخبره هم دزړه دکومی منې Ú†ÛŒ شعرزموږ داحساساتو ØŒ عواطفو ،غريزو اوارزښتناکو اړيکو څرګندونه  Ø¯Ù‡ ØŒ اوداخوټوله هغه ټکې دی Ú†ÛŒ يوازی دتخيل دخزانې په  صندوق Ú©ÚšÛŒ پيداکيږی اوپه شعرکی دشعريت پيغلې ته رنګين اميلونه ورپغاړه Ú©ÙˆÛŒ ØŒ د زلفو په خوشبويې سره ئي دختنه راروان دمشکو کاروان پرنيمه لاره لوټوې ØŒ دمخ په تجلو ئي  Ø¯Ú…وارلسمې پرسپوږمۍ تورپوړنۍ غوړوی او دلمر دپلوشو پرمخ دشرم خولې راماتوی ØŒ . . .  .  نوحرکت صاحب بيا ولي  Ù…حترم لطيف ناظمې له ګريوانه رانيسې Ú†Ù‡ دلندن نه خپريدونکې د محبت جريدی د ١٣٨١ کال دجوزادمياشتی په Ù¦ Ú«Ú¼Ù‡ Ú©ÚšÛŒ ئي ليکلې  دی   :

)  پوهان وائي يوکلام Ú©Ù‡ هرڅومره عالې مفکوره اوانکارنه منونکۍ حقيقت بيان کړی، ډيرښه وزن او قافيه هم  ÙˆÙ„ری  Ø®ÙˆÚ©Ù‡  Ø´Ø¹Ø±ÙŠØª Ù¾Ú©ÛŒ نه ÙˆÛŒ ØŒ يعنی په شعری منطق نه ÙˆÛŒ  ويل شوی او دتخيل عامل ئي کمزورۍ ÙˆÛŒ نوهغه شعر نه بلکه نظم دی (  . .  .   ØŒ  دښاغلې ناظمي  Ø¯Ø¯ÛŒ نظر په  وړاندی  Ø­Ø±Ú©Øª صاحب  Ø¯Ø§Ø³ÛŒ غبرګون ښئي   :  )  Ù†Ù¾ÙˆÙ‡ÙŠÚ–Ù… کوم پوهان به داسی وايي خوزه پدی  Ø¹Ù‚يده يم ØŒ کوم کلام Ú†ÛŒ عالې مفکوره ولری اوهم ئي انکارنه منونکۍ حقيقت بيان کړې ÙˆÛŒ اوډيرښه وزن او قافيه هم ولری نوحتما به په اصطلاح شعريت  Ù‡Ù… ولری اوکه نثر هم ÙˆÛŒ هيڅوک به د هغه دارزش څخه منکر نشی  (     .

دحرکت صاحب دلوړغبرګون په وړاندی  Ø²Ù‡  دا ويل ضرور Ú«Ú¼Ù…  Ú†ÛŒ شعريت ديوی عالې مفکورې يا  ديوه انکارنه منونکی حقيقت اوياهم دښه وزن اوښې قافيي زيږنده ندی داځکه Ú†ÛŒ وزن اوقافيه په منظوم شعر Ú©ÛŒ يوحتمی شرط دی ولې هيڅکله هم کافی   Ø´Ø±Ø· Ú«Ú¼Ù„ کيدلای نشی Ù   دانکار نه منونکی حقيقت اويا عالې مفکوری بيان بيا په شعرکی خولاڅه ØŒ په نظم يا نثر Ú©ÛŒ هم کوم ضروری شرط نه راته بريښی Ù  مګرپه دی Ú©ÛŒ هيڅ Ø´Ú© نسته Ú†ÛŒ دغه ټکې  دنثر ØŒ نظم اوشعر منځپانګه بډايه اوښکلا ئي لا زياتوی Ú†ÛŒ دارزښت څخه ئي ناظمی  صاحب  هم  هيچرته انکار ندی کړې Ù  حقيقی اومجازی  انځورونه دواړه په نظم  Ø§ÙˆØ´Ø¹Ø± Ú©ÛŒ خپل ځايونه لری Ù  دا خبره ديادونې ÙˆÚ“ ده Ú†ÛŒ دشعريت زيږونکې مور تخيل دی اوتخيل بيا دهر شاعر دذهنی اومادی سليقوسره فرق Ú©ÙˆÛŒ Ù  دهمدغه سببه دحرکت صاحب خبره رښتيا ده Ú†Ù‡ وايي دشعردپاره يودټولولخوا قبول سوی تعريف  ÙˆØ¬ÙˆØ¯Ù†Ù„ری Ù  دنظم دپاره دواحد تعريف پيداکول ځکه مشکل کار نه بريښي Ú†Ù‡ هلته دتخيل عنصر کوم Ú†ÛŒ دهر ځانګړې څيړونکې  ياشاعر دپاره تفاوت لرې ،کمزورۍ دی Ù   حرکت صاحب ترډيروپخو

څرګندونو وروسته ليکی    : 

) نن دشعرکلمه هم دنظم دپاره په منل شوې نوم بدله شويده Ù  زه ددی سره کوم اختلاف نلرم او وروسته لدی به زه  Ù‡Ù…  Ù¾Ø¯ÛŒ  Ù„يکنه Ú©ÚšÛŒ دنظم دکلمی پرځای دشعر کلمه استعمالوم  .  ( خوزه بيا غواړم حرکت صاحب ته داخبره په ګوته  Ú©Ú“Ù… Ú†ÛŒ عام ÙˆÚ«Ú“ÛŒ رښتياهم شعر اونظم په يوه معنا استعمالوی مګر دعلمې Ú…ÙŠÚ“Ù†ÛŒ دنتيجې په توګه به ستاسی ددی پايلې سره Ú†ÛŒ دشعرکلمه دنظم دپاره يودټولو لخوامنل شوې نوم دې ØŒ Ú…ÙˆÚ© قناعت کولوته  زړه ÚšÙ‡ نه کړې ٠داچی حرکت صاحب دخپلې په زړه پوری ليکنې سرليک دشعری تيورئ علمې څيړنه  ټاکلۍ دی ØŒ داپخپله دی پدی مقيدوی او دی ته ئي اړباسی ترڅودعامو ÙˆÚ«Ú“Ùˆ په پيروئ دهرساده نظم دکلمی پرځای دشعرکلمه ونه کاروی Ù  هغه د احساساتو ØŒ عواطفو ØŒ مينې ØŒ غريزو ………. څرګندونې کله په هرنظم Ú©ÙŠ موندلای شو Ù  همدغه څرګندونې دی Ú†ÛŒ دحميدماشوخيل  Ù¾Ø±Ú˜Ø¨Ù‡ ئي دنيم بسمل مرغه نغمه خپره ØŒ دزخمې زړه له خوناب نه ئي ورته د وينو اباسين په موجو

 Ø±Ø§ÙˆØ³Øª ØŒ دحيرت له  ښاره  Ø¦ÙŠ فوجونه وتلوته وهڅول او دمجنون پرزړه نقش دښکلې ليلې داشنا تصوير نه ئي ورته معما جوړه Ú©Ú“Ù‡ Ù  Ú©Ù‡ دغه دتخيل نازکه او  Ù†Ø±Û برمه نه وای نوحميد بابابه هيڅکله هم دويښته دسوری کولو جوګه شوی نه وای Ù  دتخيل ددغې نرۍ برمې کمبود دی Ú†ÛŒ زما غوندی دنظم هرليکونکۍ موشګاف نه شو Ù 

نظم دبډای تخيل په برکت دشعرترکچی وده Ú©ÙˆÛŒ  اويوازی  لدې برکت اخيستلو نه وروسته دغسی نظم ته شعر ويلای شو اما نه هرنظم ته Ù   شعرکيدلای Ø´ÛŒ منظوم يا ازادوی  مګرد نظم ښکلا  يوازی په  منظوم والې Ú©ÛŒ ده Ù   ÚÙŠÙ†Û څيړونکې  خولا دلوړ تخيل لرونکۍ نثرهم  دشعرپنامه يادوی ØŒ  دبيلګې  په توګه   :    Ú©Ù‡ يوچاته Ú…ÙˆÚ©  ÙˆÙˆØ§ÙŠÙŠ Ú†ÛŒ ) سړيه ګوره ته خپل دزړه ټولې خبری ماته بی تشويشه  ÙˆÚ©Ú“Ù‡ اوزه به Ú©ÙˆÚšÚš ÙˆÚ©Ú“Ù… Ú†ÛŒ بل چاته ئي ونه وايم ( ØŒ دايوساده نثر شو  Ù  مګر Ú©Ù‡ همدغه شئ  په دی ډول بيان Ú©Ú“Ùˆ Ú†ÛŒ )   Ú©Ù‡ ته ماته دخپل زړه ور پرانيزې اودهغه غوټي راته وسپړې نو پدی پوه شه Ú†ÛŒ زما سينه درازونو يوه داسی صندوقچه  ده  Ú†ÛŒ اوه قلفه او اوه مهرونه ورباندی لګيدلې دی  (ØŒ داځل کولای شو Ú†ÛŒ نوموړی بيان شعر وبولو Ù 

                                                                                    Ù¾Ù‡ شعری خوږه مينه                                             

                                                                            Ù¾ÙˆÙ‡Ù†Ù…Ù„ حاجی محمد نوزادې

                                                                                      Denmark  , Arhus

                                              2007-04-06